ΚΕΡΑΜΙΚΑ

Περί το τέλος του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα, εντοπίζεται μια ιδιαίτερη περίοδος των κεραμικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα Ιζνίκ άρχισαν να παράγονται στην ομώνυμη πόλη (που ήταν η βυζαντινή Νίκαια). Εκεί, η παράδοση στην κεραμική ανάγει τις ρίζες της στον βυζαντινό 11ο αιώνα. Τα εργαστήρια Ιζνίκ παρήγαγαν δύο ειδών κεραμικά: αγγεία καθημερινής χρήσης και πλακίδια για την επένδυση τοίχων.

Το πρώτο καινούριο χαρακτηριστικό των Ιζνίκ αποτελεί ο bleu-blanc χρωματισμός, ενώ η λάσπη τους είναι σκληρή, συμπαγής και λευκή. Η ζωγραφική τους δέχτηκε επιρροές από τα κινέζικα Μινγκ του 15ου αιώνα, συνδυάζοντας τοπικά χαρακτηριστικά. Η εφυάλωσή τους είναι διαυγής και γυαλιστερή. Η πολύ καλή τεχνική ψησίματος των κεραμικών αυτών, καθώς και οι αναλογίες των πρώτων υλών, κάνει το υάλωμα ανθεκτικό, διατηρούμενο σε εντυπωσιακά καλή κατάσταση μέχρι και σήμερα. Τα "κλειδιά" σχεδίασης ακολουθούν μοτίβα με συγκεκριμένους συμβολισμούς. Ήταν συγκεκριμένες οι παραλλαγές των σχεδίων που κοσμούσαν τα Ιζνίκ, όπως τα ενδιάμεσα διαστήματα, τα ιδιαίτερα τελειώματα της κορυφής, τα χαρακτηριστικά σύννεφα κ.λπ.Χρειάζεται πολύ καλή γνώση της περιόδου και των νοοτροπιών σχεδίασης, έτσι ώστε η αποκατάσταση ενός Ιζνίκ να ακολουθήσει πιστά και με σεβασμό τους συμβολισμούς που εξέφραζαν μέσα από τα μοτίβα τους οι κεραμίστες. Κάτω από αυτό το πρίσμα, μπορούν να αποκατασταθούν οι φθορές, αλλά και τα τμήματα των αγγείων ή πινακίων που λείπουν.

Οι πρώτες κατασκευές των κεραμικών της Κιουτάχειας έγιναν από Έλληνες και Αρμένιους τεχνίτες. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πρώτα σχέδια περιείχαν χριστιανικά σύμβολα, όπως τα Σεραφείμ, Χερουβείμ, ο Αγιος Γεώργιος κ.λπ. Αργότερα, όταν τα εργαστήρια ανέλαβαν Τούρκοι τεχνίτες, τα σχέδια αλλοιώθηκαν και οι συμβολισμοί εκφυλίστηκαν. Η εφυάλωσή τους δεν είχε την ποιότητα και την διαχρονικότητα των Ιζνίκ γι' αυτό και τα περισσότερα κεραμικά έχουν σπασίματα. Προς το τέλος του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα, αγαλματίδια κυρίως, άρχισαν να εμφανίζονται, συμπληρώνοντας τα παλαιότερα είδη των κεραμικών της Κιουτάχειας.

Πόλη που η αρχική της ελληνική ονομασία ήταν Δαρδανέλια. Την ονομασία της οφείλει στον ιδρυτή της ήρωα Δάρδανο, σύμφωνα με την μυθολογία. Η πόλη αναφέρεται ως Τσανάκκαλε από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Αποτέλεσε το τρίτο μικρασιατικό κέντρο κεραμικών. Η στρατηγική θέση του λιμανιού της πόλης στα Στενά (των Δαρδανελίων), βοήθησε στη γρήγορη εξάπλωση αυτού του είδους των κεραμικών. Γνωρίζουμε ότι από τα τέλη του 18ου αιώνα, άρχισε να διαδίδεται στον ευρύτερο χώρο της Εγγύς Ανατολής, μια μεγάλη κλίμακα παραλλαγών των χρηστικών και διακοσμητικών αυτών κεραμικών.

Τα ελληνικά κεραμικά αφορούν τρεις σημαντικές κατηγορίες. Τις Κιουτάχειες των Αθηνών που παρήχθησαν από πρόσφυγες του 1922 οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Φάληρο και έστησαν μικρά εργαστήρια παραγωγής κεραμικών με διακόσμηση Κιουτάχειας. Σημαντικότερος καλλιτέχνης του είδους θεωρείται ο Αβραμίδης Η δεύτερη κατά σειρά κατηγορία είναι τα Ροδίτικα κεραμικά που ονομάζονται και Ιζνίκ ή Νέα Ιζνίκ. Πρόκειται για αντιγραφές των τουρκικών Ιζνίκ (που αναφέρονται ως Παλαιά Ιζνίκ) γιατί παλαιότερα η Ρόδος ήταν εκείνη που αποτελούσε το κέντρο διακίνησης των συγκεκριμένων κεραμικών. Τέλος, στο εργοστάσιο "Κεραμεικός" των Αθηνών κατασκευάστηκαν τα νεότερα ελληνικά κεραμικά, τα οποία φιλοτέχνησαν πολλοί Έλληνες σπουδαίοι καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους και ο Τσαρούχης.

Πολλές χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Αγγλία διέθεταν πόλεις-κέντρα παραγωγής αξιόλογων κεραμικών, που η ακμή τους ανάγεται σε διάφορες περιόδους. Διακρίνεται σε αυτά τα κεραμικά μια μεγάλη ποικιλία πρώτων υλών, τρόπων κατασκευής και μορφολογικών τύπων.