Αναγέννηση
Η πολιτισμική και καλλιτεχνική επανάσταση που ξεκίνησε στις πόλεις-κράτη της Βόρειας Ιταλίας το 14ο αιώνα. Χαρακτηριζόταν από μια νέα εμπιστοσύνη στη δύναμη και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και εμπνεόταν από μια ολοένα και εντονότερη τάση να μελετηθεί το έργο των καλλιτεχνών και των στοχαστών της κλασικής αρχαιότητας. Η αυξανόμενη σημασία της κοσμικής εξουσίας για την ευρωπαϊκή κουλτούρα αντανακλάται στον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν στην Αναγέννηση οι αριστοκράτες-προστάτες. Ορισμένοι μάλιστα από τους ευγενείς αυτούς, όπως ο Λορέντζο των Μεδίκων, υπήρξαν και οι ίδιοι προικισμένοι καλλιτέχνες. Η εκκλησία δε έπαψε ωστόσο να παραμένει ένας επίσης μεγάλος προστάτης των τεχνών, και η προστασία που εξασφάλισαν μεγάλοι καλλιτέχνες (όπως ο Μιχαήλ Άγγελος) από τους πάπες Αλέξανδρο Στ’, Ιούλιο Β’ και Λέοντα Ι’ άλλαξε όχι μόνο το πρόσωπο της Ρώμης αλλά και την πορεία εξέλιξης της ευρωπαϊκής τέχνης. Παράλληλα με τις αλλαγές στο σύστημα και στους όρους «προστασίας» της τέχνης, η Αναγέννηση άλλαξε ριζικά και τη θέση του καλλιτέχνη. Θεωρούμενοι πια αξιοσέβαστοι τεχνίτες, οι καλλιτέχνες άρχισαν να αντιμετωπίζονται με δέος και σεβασμό, σαν εμπνευσμένοι δημιουργοί. Πέρα από τον θαυμασμό για την έμπνευση του μεγάλου καλλιτέχνη, στην αναγεννησιακή κοινωνία κυριαρχούσε και το ιδεώδες του καθολικού ανθρώπου (homo universalis), που έπρεπε να είναι βαθύς γνώστης των κλασικών, προικισμένος σε περισσότερα από ένα είδη τέχνης, αλλά και ικανός επιστήμονας, μηχανικός αυλικός, στρατιώτης, κλπ. Το έργο των ουμανιστών λόγιων της Αναγέννησης θα αλλάξει και το χαρακτήρα των ευρωπαϊκών φιλολογικών σπουδών. Ο συγγραφέας-λόγιος (με πρώτο ίσως παράδειγμα τον Πετράρχη) ήταν πια υπερήφανος όχι για τις γνώσεις του της μεταφυσικής του Θωμά Ακινάτη αλλά για τη γνώση του των αρχαίων συγγραφέων. Τα θεμέλια ενός νέου, κομψού και συγκροτημένου, λογοτεχνικού ύφους τέθηκαν τότε, με βάση και πηγή έμπνευσης τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα (ιδιαίτερος θαυμασμός εκδηλώθηκε για το ύφος του Κικέρωνα, που συχνά χρησιμοποιήθηκε σαν πρότυπο). Στοχαστές όπως ο Έρασμος προχώρησαν σε κριτικές εκδόσεις των κλασικών κειμένων και της Βίβλου, ενώ μεγάλη ώθηση δόθηκε στη φιλοσοφική σκέψη χάρις στην επανανακάλυψη πολλών από τα έργα του Πλάτωνα. Η επαναστατική εφεύρεση της τυπογραφίας καλωσορίστηκε από τους πιο φωτισμένους ουμανιστές, οι οποίοι και συνεργάστηκαν σαν φιλολογικοί σύμβουλοι με τυπογράφους της εποχής, όπως ο Φρόμπεν και ο Άμερμπαχ, για την έκδοση βασικών έργων. Στο πεδίο της ζωγραφικής και της γλυπτικής, καλλιτέχνες, όπως ο Τζιότο, ο Μαζάτσιο, ο Ντονατέλο, ο Κλάους Σλούτερ, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι και ο Μιχαήλ Άγγελος, θεμελίωσαν αλλά και οδήγησαν στην τελειότητα μια νέα εικαστική γλώσσα, η οποία, όπως και η κλασική τέχνη θεωρούσε την ανθρώπινη μορφή και έκφραση το σημαντικότερο μέσο για την υλοποίηση των προθέσεων του καλλιτέχνη. Η αυξημένη προσοχή που δόθηκε στην ανθρώπινη ανατομία και η διατύπωση των νόμων της προοπτικής οδήγησαν σε μορφές γεμάτες εκφραστικότητα στις κινήσεις και τις χειρονομίες τους, που διακρίνονταν για την έντονη σωματική τους «παρουσία».