Ειδικές Πληροφορίες για τον Καλλιτέχνη
Κωνσταντινούπολη 1879 – Αθήνα 1928
Αναμφίβολα ένας από τους σημαντικότερους τοπιογράφους όχι μόνο της ελληνικής αλλά και όλης της ευρωπαϊκής τέχνης των πρώτων δεκαετιών του αιώνα.
Ο Μαλέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, μακριά από τα αθηναϊκά εικαστικά πράγματα της εποχής του. Έτσι, ο νεαρός ζωγράφος δεν γνώρισε την ακαδημαϊκή αντίληψη που είχε επιβάλει τότε στην Αθήνα η Σχολή του Μονάχου.
Σπούδασε στην Μεγάλη του Γένους Σχολή και έφυγε απευθείας για το Παρίσι σε ηλικία 23 χρόνων, το 1901, για να σπουδάσει αρχικά αρχιτεκτονική. Στο Παρίσι, ο Μαλέας έμεινε μέχρι το 1908 και σπούδασε ζωγραφική κοντά στον Ανρί Μαρτέν (Henri Martin).
Το 1913 εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη, αλλά το 1917 μετακόμισε στην Αθήνα. Το 1917, έγινε μέλος της «Ομάδας Τέχνης», που έμελε να φέρει την πιο σύγχρονη ευρωπαϊκή ζωγραφική στην Ελλάδα. Ταξίδεψε στην Ελλάδα — Μυτιλήνη, Αιτωλοακαρνανία, Πελοπόννησο και νησιά — στην Δυτική Ευρώπη, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, για να δημιουργήσει μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές τοπιογραφίες του.
Πέρα από την ζωγραφική, ο Μαλέας πήρε μέρος και στις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις του καιρού του λαμβάνοντας θέση υπέρ των μεταρρυθμίσεων που υπόσχονταν η παράταξη των βενιζελικών. Αρθρογράφησε στον Νουμά, στο Ελεύθερο Βήμα και σε περιοδικά τέχνης. Ήταν φίλος του Γληνού, του Δελμούζου και του Τριανταφυλλίδη, και εικονογράφησε το πρώτο αλφαβητάριο που γράφτηκε στην δημοτική, το περίφημο Αλφαβητάρι με τον ήλιο.
Η αξία του έργου του αναγνωρίστηκε νωρίς και τιμήθηκε αναλόγως. Το 1923 έλαβε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Δυστυχώς πέθανε νέος, πριν προλάβει να δώσει περισσότερα.
Λέγεται ότι ο Μαλέας επηρεάστηκε κυρίως από τους τρεις μεγάλους μεταϊμπρεσιονιστές Σεζάν, Γκωγκέν και βαν Γκογκ, από τους συμβολιστές και τους φωβιστές. Αναμφισβήτητα, οι πίνακές του, που διακρίνονται για τα πολύ φωτεινά («εκτυφλωτικά») χρώματα και τις πλατιές πινελιές, έφεραν επανάσταση στα τότε στάσιμα νερά της ακαδημαϊκής αθηναϊκής ζωγραφικής.
Οι συντηρητικοί κριτικοί της εποχής του, κατηγόρησαν τα έργα του ως «τα ιδιοτροπότερα εις χρώμα και σχέδιο». Μόνον ο Φώτος Πολίτης αναγνώρισε αμέσως την αξία των έργων του Μαλέα συνιστώντας στους νεαρούς ζωγράφους «να αφήσουν προς στιγμήν τους δασκάλους τους και να σπεύσουν να πάρουν μαθήματα από τον καλλιτέχνη».
Σήμερα, το έργο του Μαλέα θεωρείται πάντα επίκαιρο, «ως θεμέλιο και σημείο αναφοράς για την αποφασιστική στροφή της ελληνικής ζωγραφικής προς τη μοντέρνα τέχνη».
