Δεν έχει περάσει ούτε ένας μήνας από τότε που όλη η Ελλάδα άκουγε αποσβολωμένη την είδηση για τα έργα τέχνης που έκαναν φτερά από την Εθνική Πινακοθήκη: το <<Γυναικείο κεφάλι>> του Πάμπλο Πικάσο, στην πίσω όψη του οποίου υπάρχει αφιέρωση για τον ελληνικό λαό, ο <<Μύλος>> του Πιέτ Μοντριάν και ένα έργο που αποδίδεται στον Ιταλό Γκουλιελμο Κάτσια. Μια πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα ληστεία, με πολλά αναπάντητα ερωτήματα και συνακόλουθες ευθύνες, οι οποίες, εκ της θέσεώς της, αγγίζουν και την επί 20 χρόνια Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα. Είκοσι χρόνια σε μια κρατική θέση δεν είναι λίγα. Για τον περισσότερο κόσμο, το διπλό όνομα Λαμπράκη- Πλάκα έχει ταυτιστεί με την Εθνική Πινακοθήκη. Η ληστεία ωστόσο δεν ήρθε στην καλύτερη στιγμή για την ίδια, αφού συνέπεσε με την λήξη της θητείας της . Συνέβη επίσης λίγους μήνες πριν το κλείσιμο της Εθνικής Πινακοθήκης για τρία χρόνια, προκριμένου να αναγερθεί στην θέση της ένα σύγχρονο κτίριο διπλάσιο σε εμβαδόν.

Η ληστεία ήταν αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν <<ένα ατύχημα
Που περίμενε να συμβεί>> σε μια διαλυμένη χωρά; Μας λείπει το ανθρώπινο δυναμικό. Δεν έχουμε δεύτερο φύλακα. Από αυτήν την άποψη μπορεί να είναι αλήθεια το ότι είμαστε μια χώρα που βρίσκεται σε κρίση και μπορεί να συμβούν πολλά δεινά. Θα πρέπει να επαγρυπνούμε, για να μην συμβούν.
Εσείς δηλαδή δεν επαγρυπνούσατε; Μα ούτε αυτήν την στιγμή μπορώ να κάνω κάτι. Όταν ακόμη και τώρα ζητώ από το υπουργείο πρόσθετη φύλαξη, μου λένε ότι δεν έχουν. Και είναι αλήθεια. Δεν έχουν. Γιατί έχουν να φυλάξουν όλα τα μουσεία της Ελλάδας και το προσωπικό δεν επαρκεί.
Όποτε, η Εθνική Πινακοθήκη παραμένει ευάλωτη;
Αυτήν την στιγμή μέχρι να αρχίσει η έκθεση Λεβέντη, έχουμε παρακαλέσει δυο φύλακες, οι όποιοι είναι ημερήσιοι, να κάνουν βάρδια, για να έχουμε φύλακες την νύχτα.
Δεν θα έπρεπε να είχε γίνει αυτό νωρίτερα; Πώς να είχε γίνει νωρίτερα ; Δέχονται τα παιδιά να φυλάξουν, γιατί είναι ένας μήνας μέχρι να αρχίσει η άλλη έκθεση. Εάν τους είχαμε βάλει σε μόνιμη βάση, δικαίως δεν θα δεχόταν, γιατί έχουν προληφθεί ως ημερήσιοι.
Πέραν του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα, κάποιος δεν πρέπει να πάρει την ευθύνη για το ότι εκλάπησαν οι πίνακες; Την ευθυνόταν έχουμε όλοι.
Δεν διαχέεται έτσι η ευθύνη; Ασφαλώς, αλλά τι νόημα έχει; Το μνημόνιο τα έχει κόψει έλαθα έπρεπε να μπουν ιεραρχίες στους περιορισμούς των προσλήψεων. Θα έπρεπε να πει να πει κάποιος ότι δεν μπορούμε να αφήσουμε αφύλακτους τους θησαυρούς μας. Εκει δεν μπορούμε να κάνουμε εκπτώσεις.
Θα έπρεπε ο υπουργός Πολιτισμού να παρατηθεί εάν δεν μπορεί να προστατεύει τους θησαυρούς της χώρας ; Αυτά είναι λαϊκισμός.
Εσάς σας πέρασε από το μυαλό να παραιτηθείτε; Μα δεν χρειαζόταν , γιατί σε πέντε μέρες έληγε θητεία μου. Και αν θέλατε την άποψη μου η κλοπή ήταν στοχευμενη. Πιστευω ότι ο στόχος ήμουν εγώ. Και γι' αυτο πιστεύω ότι το έργο θα βρεθεί.
Γιατί να είστε εσείς ο στόχος; Μπορεί κάποιοι να έχουν συμφέρον να μην συνεχίσω να βρίσκομαι εδώ.
Δηλαδή ο κόσμος της τέχνης δεν είναι αγγελικά πλασμένος ; Ασφαλώς δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Γιατί πιστεύεται ότι οι άνθρωποι της τέχνης είναι αθώοι; Δεν το προσωποποιώ, αλλά πιστεύω ότι η συγκύρια είναι παράξενη.
Παρόλα αυτά, πως κατορθώνετε να επιβιώνετε τόσα χρόνια, με όλες τις κομματικές ίντριγκες, σε αυτήν την θέση; Όχι πάντως με <<γλείψιμο>>. Αυτό μπορώ να σας το βεβαιωσω. Νομιζω με το έργο μου.
Τώρα πιστεύετε ότι θα ανανεωθεί η θητεία σας; Έχουν δυνατότητα να την παρατείνουν. Δεν ξέρω τι θα κάνουν. Εχω δώσει τεράστιο αγώνα για την επέκταση του κτιρίου. Βρήκα τα λεφτά.
Είναι προσωπικό στοίχημα. Παλεύω δέκα χρόνια. Είναι θεμιτό να θέλω να επιμεληθώ το έργο και να το τελειώσω.
Είναι ώρα για επεκτάσεις σε καιρό κρίσης; Τα 32 εκατομμύρια είναι από το ΕΣΠΑ και τα 13 εκατομμύρια προέρχονται από το Ίδρυμα Νιάρχου. Τα λεφτά αυτά, εάν δεν απορροφηθούν, θα χαθούν. Αλλά θα σας πω και κάτι άλλο. Αλίμονο εάν δεν αντιδράσουμε στην κρίση. Δηλαδή, εάν μας πιάσει το αίσθημα κακομοιριάς και πούμε ότι δεν κάνουμε τίποτα γιατί είμαστε μια χώρα πτωχευμένη και μια χώρα που δεν έχει μέλλον. Είναι ό, τι τραγικότερο μπορεί να συμβεί. Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να αντιδράσουμε δυναμικά και να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο μέλλον, το οποίο δεν θα έχει ως προοπτική τη δυστυχία.
Τι νόημα θα έχει, όμως, ένα υπερσύγχρονο μουσείο εάν πάλι λείπουν οι φύλακες; Δεν ξέρω. Μπορεί να αλλάξουν τα πράγματα. Στην Ιταλία η φύλαξη έχει ανατεθεί σε ιδιωτικές εταιρείες. Δεν ξέρουμε πως θα πρέπει να οργανώσουμε τη χώρα μας στο μέλλον.
Η Ελλάδα μπορεί να σηκώσει ένα τόσο μεγάλο μουσείο; Για μένα οι Έλληνες είναι οι πιο πεινασμένοι για πνεύμα και για τέχνη άνθρωποι του κόσμου. Όσο είμαι στην Εθνική Πινακοθήκη, ήρθαν 6 εκατομμύρια επισκέπτες. Ανοίξαμε το μουσείο, τους μιλήσαμε απλά, τους βοηθήσαμε να καταλάβουν ότι ο πολιτισμός δεν είναι για τους ολίγους και τους πολύ μορφωμένους , αντιθέτως δίνει χαρά σε όλο τον κόσμο.
Μήπως επισκέφτηκαν την Πινακοθήκη και λίγο από νεοπλουτισμό και μόδα; Κάθε άλλο. Ξέρετε πόσες φορές έχω ξεναγήσει απλούς ανθρώπους που έρχονται με λεωφορεία από την επαρχία; Δεν είναι η μόδα. Παίρνουν αληθινή χαρά.
Παίρνει μεγαλύτερη χαρά ο απλός κόσμος παρά όσοι βλέπουν την τέχνη ως επένδυση; Οι άνθρωποι που βλέπουν την τέχνη ως επένδυση πολλές φορές πέφτουν και στα πλαστά. Για μένα το κριτήριο ενός αληθινού συλλέκτη είναι να αγαπάει αυτό που αγοράζει. Να το γουστάρει. Αν είναι να το πάρεις μόνο γιατί είναι ένα όνομα ή γιατί θέλεις να επενδύσεις, είναι ριψοκίνδυνο. Δεν είναι και ποτέ βέβαιο ότι τα λεφτά αυτά θα τα πάρεις πίσω.
Πόσο αποτιμάται ο πίνακας του Πικάσο που εκλάπη; Γύρω στο ένα εκατομμύριο. Αλλά πολύ μεγαλύτερη ήταν η συμβολική του αξία. Πάντα ένα έργο τέχνης είναι μοναδικό. Είναι σαν μια ύπαρξη.
Κοιμάστε ήσυχη τα βράδια έπειτα από όσα έγιναν; Θα ησυχάσω μόνο όταν βρεθούν τα έργα. Χωρίς να απαλειφθεί ο πόνος που μου έχει προκαλέσει αυτό το γεγονός. Αλλά τουλάχιστον θα ησυχάσω.